Zikir

 Zikir; ıstılahta kelime olarak ezberleme, anma, anımsama, hatırlama, söylenmesi tavsiye edilen hamd, sena ve dua anlamlarında kullanılır.

          Tasavvuf ıstılahında çok geniÅŸ yer tutan zikir, Allah-u Teâlâ’nın yüceliÄŸini dile getirmek ve manevi olgunluÄŸa ulaÅŸmak gayesiyle belli bir isim ya da sözcükleri tekrarlamaktır.

            Yüce Allah’ın (cc) bilinen güzel isimleri ve tevhid-i ÅŸerifle yapılan zikir, “zekere” fiilinin mastarıdır. Aslı zikir’dir. Türkçe de zikir ÅŸeklinde kullanılır. “Zükr” kelimesi ile aynı anlamdadır. ÇoÄŸulu “ezkar” ve “zükür” olarak gelir. Zikra kelimesi de, zikrin mübalaÄŸası olup çok zikretmek demektir. Zikir aynı kökten gelen kelimelerle birlikte, Kitabımız Yüce Kur’an da üç yüz’e yakın yerde geçmektedir

            Allah-ü Teâlâ Hz.leri, Kuran’ı Kerim’in birçok ayetinde, kendisini zikretmemizi bize emretmiÅŸtir. Cenab-ı Hakk’ın beyan olunan bu emirleri ayetlerinde ÅŸu ÅŸekilde zikredilmektedir:

            Allah (cc) Hz.leri buyuruyor ki;

            “Ey Ä°nananlar! Allah (cc) Hz.lerini türlü tesbihler çekerek çok zikrediniz ve O’nu (cc) sabah akÅŸam tesbih ediniz. Zira o sizi karanlıklardan nura çıkarandır.”(Ahzab /41,42)

            “Rabbinin ismini sabah ve akÅŸam zikret habibim. Allah’ın (cc) zikrine bütün vakitlerde devam et.”(Ä°nsan / 25)

            “Allah’ı (cc) çok zikredin, taki umduÄŸunuza kavuÅŸasınız.”  (Cuma – 10)

            “Öyle ise beni anın ki, ben de sizi anayım. Bana ÅŸükredin, nankörlük etmeyin” (Bakara /152) buyurmuÅŸtur.

            Üstadımız Abdullah Baba (ks) Hz.leri, kendisini Allah-ü Teâlâ’ ya adayan, O’nu her zaman ve her yerde zikreden, aynı zamanda insanların da zikretmesine vesile olan müstesna bir ÅŸahsiyetti. Kendisi, Allahü Teâlâ Hz.lerini zikretmenin en büyük ibadet olduÄŸunu söyler, bu meselenin daha iyi anlaşılabilmesi için gerek yüce Kuran’a, gerekse Rasulullah Efendimizin hadis-i ÅŸeriflerine müracaat edilmesi gerektiÄŸini bizlere anlatırdı.

            Kur’an-ı Kerim ve hadislerde, zikrin faziletlerinden sıkça bahsedilmesine raÄŸmen, günümüzdeki insanların zikrin hikmetini tam olarak idrak edemedikleri için zikrullahtan uzak kalmışlar ya da gerek görmeyerek kendilerini zikirden alıkoymuÅŸlardır..!

CEHRÄ° ZÄ°KÄ°R – HAFÄ° ZÄ°KÄ°R

            Üstadımız Abdullah Baba Hz.leri, Cenab-ı Zülcelâl Hazretleri’ne vasıl olmanın iki yolu olduÄŸunu; bu yollardan birisi “Hafi zikir”, diÄŸerinin ise “Cehri zikir” olduÄŸunu söyler. Ä°ki ÅŸekilde yapılan zikrullahı, ÅŸöyle ifade etmiÅŸlerdir;

            “Peygamber (sav) Hazretleri, Mekke’den, Medine’ye hicret ederlerken, Sevr MaÄŸarası’na müÅŸrikleri aldatma maksadıyla sığındıklarında, yanında yol arkadaşı, can dostu olan Ebubekir Sıddık (ra) vardı. Ebubekir Sıddık (ra) Efendimiz maÄŸara içerisinde, müÅŸriklerin Rasulullah Efendimize zarar vereceÄŸi endiÅŸesiyle, korkuya kapılmıştı. Onun bu halini gören Sevgili Peygamberimiz:

            ─Korkma Ya Ebubekir.! Dilini damağına yapıştır. “La Ä°lahe Ä°llallah” de. Üzülme! Allah (cc) Habir ismi ÅŸerifi ile haberdardır. Basir ismi ÅŸerifi ile bizi görür. Bize bizden yakın olan o’dur. (Veli ismi ÅŸerifi ile dostlarına yardım edendir. Âlim ismi ÅŸerifi ile bilendir. Semi’ ismi ÅŸerifi ile iÅŸitendir. Selam ismi ÅŸerifi ile selamete ulaÅŸtırandır....) Sen dediÄŸimi yap, buyurdu.

            Hz. Ebubekir-i Sıddık (ra) Efendimiz dilini damağına yapıştırarak, bir nefeste yirmi bir defa “La Ä°lahe Ä°llallah” kelime-i tevhidi zikredince, üzerindeki korku geçti. Ve kalp aynası açıldı. Hafi zikri, Peygamber (sav) Efendimiz bu ÅŸekilde Ebubekir Efendimize telkin etmiÅŸ oldu.

            DiÄŸer bir Hadis-i Å�erifte:

            Hz. Ebubekir-i Sıddık (ra.) ’ın komÅŸusu bir gün Peygamber (sav) Efendimize gelerek;

            ─Ya Rasulullah, Ebubekir’in evinden ciÄŸer kokuları geliyor. KomÅŸusu olduÄŸum ve kaç gündür aç olduÄŸum halde bize ikram etmedi, diye söyler..

            Bunun üzerine Peygamber (sav) Hazretleri kalkar ve Ebubekir-i Sıdık (ra)’ın evine gelir. Fakat evin içerisinde yiyecek hiçbir ÅŸey yoktur.

            Ebubekir Sıddık (ra) Hazretleri, Rasulullah (sav) Efendimize:

            ─Buyur, Ya Rasulullah! Anam, babam sana feda olsun! Sizi buraya getiren sebep nedir? diye sorar.

            ─Ya Ebubekir! KomÅŸusu aç iken, tok yatan bizden deÄŸildir. KomÅŸun, senin ciÄŸer yediÄŸini söylüyor. Evinden ciÄŸer kokuları geliyormuÅŸ ve sen ona ikram etmemiÅŸsin. Bu doÄŸru mu?

            ─Ya Rasulallah! Hâlim Allah-u Teâlâ Hazretlerine ve size malumdur. Ben günlerdir aÄŸzıma bir ÅŸey koymadım! Sadece Allah’ı zikrediyordum! dedi ve dilini damağına yapıştırıp; “La Ä°lahe Ä°llallah” demeye baÅŸladı.

            Biraz sonra evin içerisinde ciÄŸer kokusu gibi bir koku meydana geldi. Peygamber (sav) Hazretleri, Hz. Ebubekir’in komÅŸusuna dönerek:

            ─BahsettiÄŸin koku bu muydu? diye sordu.

            O da:

            ─Evet, Ya Rasulallah! Bu kokuydu. Ben anlayamadım. Allah’ım beni affetsin! Sen de affet! MeÄŸerse Ebubekir’in ciÄŸeri Allah aÅŸkından püryan olmuÅŸ, gelen koku buymuÅŸ, dedi.

            Ebubekir Sıddık (ra) Hazretleri, Serveri Kâinat Efendimize:

            ─Ya Rasulullah! Hafi zikre devam ettikçe, bende acayip garaip haller oldu. Nereye baksam sizi görüyorum. Hacete gitmeye dahi utanıyorum. Zevcemle münasebete bile hayâ ediyorum. Bundan dolayı çok mahcubum. Bunda bir hata var mı? diye sordu.

            Peygamber (sav) Hazretleri:

            ─Hayır, Ya Ebubekir! “Fenafir-Resül” makamına gelmiÅŸsin, dedi.

            Ebubekir Sıddık Hazretlerinin yapmış olduÄŸu esmaları deÄŸiÅŸtirdi ve Hazreti Ebubekir Fenafillâh makamına geldi. O makama ulaÅŸtığında;

            ─Ya Rabbi! Ne olur benim bedenimi öyle büyüt ki; “La Ä°lahe Ä°llallah Muhammedun Resülullah” diyen hiçbir mü’min cehenneme girmesin, diye dua etti.

            Ä°ÅŸte Peygamber (sav) Hazretlerinin terbiyesi altında hafi zikir yapan o mübarek sahabe Allah-ü Teâlâ Hazretlerine vasıl oldu.

           “Bunlar (hidayete ulaÅŸan kiÅŸiler) iman edenler ve gönülleri Allah’ın zikriyle sükûnete erenlerdir. Bilesiniz ki kalpler ancak Allah ı zikretmekle huzur bulur.” (Rad /28)

Cenabı Zülcelâl Hazretlerine vasıl olmanın ikinci yolu ise; Cehri zikir ile olur.

            Hz. Ali (ra) Efendimiz, bir gün Rasulullah (sav) Hazretlerinin hane-i saadetlerine gelir.

            ─Ya Rasulullah! Allah’a varan yolların en kısa olanını, kullarına en kolay gelenini, nezdinde en üstün olanını bana bildir” diye istekte bulunmuÅŸ. Bunun üzerine Peygamber (sav) Hazretleri:

            ─Ya Ali! Ben ve benden önceki Peygamberlerin söylediÄŸi sözlerin en kabule ÅŸayanı; “La Ä°lahe Ä°llallah”, Kelime-i Tevhid’tir. Yedi kat yer ile yedi kat gök terazinin bir kefesine konsa , “La Ä°lahe Ä°llallah” Kelime-i Tevhid de diÄŸer kefesine konsa “La Ä°lahe Ä°llallah” hepsinden ağır gelir, buyurdu.

            Hz. Ali (ra) Hazretleri:

            ─Ya Rasulullah, Allah’ı nasıl zikredeyim?

            Hz. Peygamber (sav) Hazretleri:

            ─Ya Ali! Dizini dizime daya. Alnını da alnıma koy. Gözlerini kapa ve üç defa söyleyeceÄŸimi dinle. Sonra sende üç defa söyle, ben dinleyeyim.

            Akabinde, Peygamberimiz gözünü yumup, yüksek bir sesle, üç kere “La Ä°lahe Ä°llallah” dedi. Hz. Ali (ra) Efendimizde dinledi.

            Hz. Ali (ra) Efendimiz gözünü yumup, sesini yükselterek üç defa “La Ä°lahe Ä°llallah” dedi.

            Bu ÅŸekilde Peygamber (sav) Hazretleri, Hz. Ali (ra) Efendimize cehri zikri telkin etti. (El Ä°nayetür-Rabbaniye)

            Mekke Fethi’nde, Kâbe’nin içerisindeki putları sahabeler yıkmaya baÅŸladılar. O anda Hz. Ali (ra) Efendimiz, Peygamber (sav) Hazretlerinin yanına gelerek;

            ─Ya Rasulallah! Ä°çerideki Lat ve Uzza putları çok ağır ve yüksek yapılmış, omzuma çıkın da, yıkalım, dedi.

            Peygamber (sav) Hazretleri:

            ─Ya Ali! Bende nübüvvet mührü var. Benim ağırlığımı küre-i arz zor tartıyor. Sen beni taşıyamazsın. Onun için, sen benim omzuma çık, buyurdular.

            Hz. Ali (ra) Efendimiz:

            ─Aman, Ya Rasulullah! Sizin omzunuza çıkmaya, hayâ ederim! dedi.

            Peygamber (sav) Efendimiz, tekrar:

            ─Çık Ya Ali, deyince

            Hz. Ali Efendimiz:

            ─Affet Ya Rabbi!, diyerek, Rasulullah (sav) Hazretlerinin mübarek omuzlarına çıktılar. Put çok ağır ve yüksek olduÄŸundan, Hz. Ali Efendimiz putu iterken dengesini bir an kaybedip aÅŸağıya bakınca, Rasullulah Efendimiz de kendisine baktığını gördü. O anda Hz. Ali (ra) Efendimiz on sekiz bin âlemde Peygamber (sav) Hazretleri’nin cemalini gördü ve Fenafir Resül makamına ulaÅŸtı.

            Peygamber (sav) Hazretlerinin terbiyesi altında cehri zikre devam eden, Hz. Ali (ra) Efendimiz de, en sonunda fenafillâh makamına geldi. Ve bu makamda;

            “Ben görmediÄŸim Rabbime iman etmem”, buyurdu.

            Allah-u Teâlâ Hazretleri’nin zatında deÄŸil, sıfatlarında fani oldu. Hz. Ali  ya da O’nun gibi gerçek, samimi bir ÅŸekilde Hakk’a vasıl olup, teslim olan tüm müminlere, bakınız, Yüce Kur’an nasıl müjdelemektedir:

            “Sen ancak zikre uyan ve görmeden Rahmandan korkan kimseleri uyarabilirsin. Ä°ÅŸte böylesini maÄŸfiret ve güzel bir mükâfatla müjdele.”(Yasin / 11)

            Cehri olsun, hafi olsun, ferden olsun, cemaatle olsun; Allah’ı zikir caizdir. Aynı zamanda pek kuvvetli bir sünnettir. Her kiÅŸinin ömründe en az bir defa “La Ä°lahe Ä°lallah Muhammedür Rasulullah” demesi ve yüksek sesle söylemesi farzdır.

            Hafi ve cehri zikrin ilk öÄŸreticisi Peygamber (sav) Efendimizdir. Rasulullah Efendimiz, hem hafi hem de cehri zikri bizzat yapmış ve sahabelerine de tavsiye edip, yaptırmıştır.

            Üstadımız Abdullah Baba (ks) Hz.leri, bu konuyla alâkalı yukarıda detaylı bir ÅŸekilde, sahabe hayatından örnekler vererek bizleri aydınlattılar. (Allah Makamlarını Ali kılsın. Âmin!) Biz de, bu konuyla ilgili bazı ayet, hadis ve fetvalardan bir nebze sizlere aktarmak istedik.

            Cehri Zikir ile ilgili Cenabı Zülcelal Hz.leri:

            “Hac ibadetlerinizi bitirince, babalarınızı (bağırarak) zikrettiÄŸiniz gibi, hatta daha kuvvetli bir ÅŸekilde Allah’ı zikredin” (Bakara / 200) buyurmaktadır.

            El-Esas Fit-Tefsir’de Said Havva merhum ÅŸöyle diyor:

            “Kurban Bayramı ve teÅŸrik günlerinin (Arefe ve Kurban Bayramının dördüncü gününün) özelliklerinden birisi de; hac farizasını eda edenlerle, etmeyenlerin (yani bütün Müslümanların) toplu olarak cehri (yüksek sesli) bir ÅŸekilde tekbir ile Allah’ı zikretmeleridir. Hz. Ömer(ra)’ın Hacda bulunanlarla adeta Mina tekbirlerle sallanırcasına beraber tekbir getirdikleri sabittir.(Ä°smail Hakkı Bursevi – C.1,S.531)

            Âraf Suresi 205. Ayetinde geçen;

           “Kendi kendine yalvararak, ürpererek, yüksek olmayan bir sesle sabah akÅŸam Rabbini an, gafillerden olma”     emrini delil gösterenler; bu ayete göre cehri zikrin uygun olmadığı görüÅŸünü ileri sürmektedirler. Bu son derece yanlıştır. Zira bütün müfessirlerin ortak görüÅŸüne göre bu ayet, Mekke’de zulmün en ÅŸiddetli olduÄŸu devirde inmiÅŸtir. Açıktan, Ben Müslüman’ım diyenlerin en ağır iÅŸkencelere uÄŸradıkları bir zamanda, Rabbimiz gizli zikri tavsiye etmiÅŸtir. Fakat ne zaman ki Medine’de Ä°slam devleti kurulup, hürriyet saÄŸlanmış, iÅŸte o vakit cehri zikir de pek çok misali ile tatbik oluna gelmiÅŸtir. Müfessirlerin ortak görüÅŸüne göre ayetin; “Yüksek olmayan bir sesle an” kısmının, yüksek sesle zikretmenin mahzurlu olduÄŸu anlamına gelmeyeceÄŸi hususunda fikir birliÄŸi etmiÅŸlerdir. Nasıl ki; “Ä°hramdan çıkınca avlanın” ayetinde, ihramdan çıkan kiÅŸinin avlanması farz kılınmıyorsa! Bundan dolayı vuslatta esas olan usuldür.

        Å�imdi de Rasulullah (sav) ın ve O’nun ashabının cehri zikir yaptıklarına dair bazı rivayetleri nakledelim:

            Hadis kitaplarının en sahihi olan Buhari’den naklediyoruz.

            Ä°bni Abbas (ra) ÅŸöyle buyurmuÅŸtur:

“Ä°nsanların farz namazlarından çıktıktan sonra yüksek sesle zikretmesi; ta, Hz. Peygamber (sav) zamanında vardı. Hatta ben namazın bittiÄŸini onların sesini duyunca anlardım.” (Buhari)

            Yine bir baÅŸka Hadisi Å�erifte Ya’la Bin Å�eddad diyor ki:

            “Babam Å�eddad bin evs ÅŸu hadisi anlattığı sırada, yine sahabelerden Ubade bin Samit (ra)’de orada bulunuyor ve tasdik ediyordu. Babam ÅŸöyle diyordu:

            “Bir gün yanında oturduÄŸumuz bir sırada, Hz. Peygamber (sav) ehli kitabı (yani Yahudi ve Hıristiyanları kastederek)

            ─Ä°çinizde yabancı kimse var mıdır? buyurdular.

            ─Hayır, dedik.

            ─Bunun üzerine kapının kapatılmasını emrettiler ve sonra da;

            ─Ellerinizi kaldırınız ve “La Ä°lahe Ä°llallah” deyiniz, buyurdular.

            Bizde ellerimizi kaldırdık ve uzun bir müddet “La Ä°lahe Ä°llallah” diyerek zikrettik. Sonunda Hz. Peygamber (sav) ÅŸöyle dua etti:

       ─Allah-ü Teâlâ’ya hamd olsun. Ey Rabbim! Sen beni bu kelime ile gönderdin ve bu kelimenin karşılığında cenneti vaat ettin. Sen vaadinden dönmezsin, buyurdular.

            Sonrada Hz. Peygamber (sav) bize dönüp:

            “Sizi müjdelerim, Allah hepinizi affetti” buyurdular. (Hayatüs-sahabe)

          Bu konuda daha pek çok hadis-i ÅŸerif zikredebiliriz. Ancak mevzunun anlaşılması için yeterli olduÄŸunu düÅŸünüyoruz.

          Ä°ÅŸte cehri zikir ve hafi zikrin hak oluÅŸunu ve Allah-ü Teâlâ Hazretlerine vasıl olabilmenin metotlarını, Hz. Peygamber (sav) Sahabe-i Kiram’a, onların durumlarını gözeterek kendilerine cehri zikri ya da hafi zikri telkin etmiÅŸlerdir.

           Cehri zikrin veya hafi zikrin birbirine karşı herhangi bir üstünlüÄŸü yoktur.

            Å�imdi de âlimlerimizin konuyla alakalı fetvalarından nakiller yapalım. Bu mesele üzerindeki ÅŸüphe ve tereddüt karanlığı, zikir nuru ile kaybolsun.

            Ä°bn-i Abidin’de ÅŸöyle deniliyor:

            Sesli zikrin efdal olduÄŸunu belirten hadisler vardır. Mesela; “Her kim beni cemaat içinde anarsa, ben kendisini daha hayırlı bir cemaat içerisinde anarım”, buyrulmuÅŸtur.(Buhari)

            Bununla beraber gizli zikrin efdal olduÄŸunu beyan eden hadisler de vardır. Bu iki tür hadislerin anlaşılması ÅŸu ÅŸekilde olmalıdır: Sesli ve sessiz zikrin ikisi de efdaldir. Ancak bunu uygulayanların haline ve bulunduÄŸu vakte göre deÄŸiÅŸir.

            Nitekim namazda gizli ve aÅŸikâr olmayı gerektiren hadislerin anlaşılması bu ÅŸekilde olmuÅŸtur.

          Zikrin hayırlısı gizli olanıdır. Cehri olanı da buna aykırı deÄŸildir. Çünkü bu hadis; riyadan korkulduÄŸu, uyuyanlar uyandığı, yahut namaz kılanlar rahatsız olduÄŸu zamana mahsustur.

          Böyle bir durum yoksa âlimler sesli zikrin efdal olduÄŸunu söylemiÅŸlerdir. Zira bunda amel daha çoktur. Dinleyenlere de faydası dokunur. Zikreden ÅŸahsın kalbini uyandırır, onu düÅŸünmeye sevk eder. Uykusunu düzenler ve neÅŸesini artırır… Meselenin tamamı Fetavayi-Hayriyye’dedir.

            Hamevi HaÅŸiyesi’nde Ä°mam Å�arani’den naklen ÅŸöyle denilmektedir:

            GelmiÅŸ geçmiÅŸ bütün ulema cemaat halinde zikrin, mescitlerde ve diÄŸer yerlerde müstehap olduÄŸunda ittifak etmiÅŸlerdir. MeÄŸerki onların aÅŸikâr zikri uyuyan veya namaz kılan yahut Kur’an okuyan bir kimseyi rahatsız etmemiÅŸ ola…(Ä°bn-i Abidin)

            Yine aynı kitapta; Cehri zikri hoÅŸ karşılamayan bir kaç fetva nakledildikten sonra ÅŸöyle deniyor. “Bu mesele (sesli zikir meselesi) Hayriyede yazılmış ve kadıların fetvasındaki (cehri zikir men eden hüküm) zarar verici sesli zikre hamd edilmiÅŸtir”, demiÅŸ ve ÅŸunu eklemiÅŸtir.

             Bu konuda bir takım hadisler sesli zikri emreder. Bazı hadisler de vardır ki gizli zikri gerektirir. Bu iki grup hadisin arasını ÅŸöyle bulmak mümkündür; Yani bu meselede hüküm ÅŸahısların ve hallerin deÄŸiÅŸmesiyle deÄŸiÅŸir. Riyadan korkulduÄŸu, namaz kılanlar eziyet görecekler ve uyuyanlar rahatsız olacaklar diye korkulduÄŸu vakit gizlice söylemek efdaldir. EÄŸer bu engeller yoksa sesli söylemek daha efdaldir. Çünkü sesli söylemek daha fazla ameli gerektirir. Bir de onun faydası onu dinleyenlere sirayet eder. Zikredenin kalbi uyanır, gayreti tamamen (Hakkı) düÅŸünceye yönelir. BenliÄŸini tamamen zikre verir. Uykusu açılır ve neÅŸesi daha da artar.”

            Cehri zikir ile meÅŸgul olan sahabeler; Hz. Ali, Ä°bni Abbas, Ä°bni Ömer, Ebu Musa, Enes bin Malik, Ebu Hureyre, Abdullah Zülbacedeyn (ra) ile hafi zikir ile meÅŸgul olan Hz. Ebubekir, Hz. Osman, Hz. Selman-ül Farisi, Ä°bni Mesud, Ebu Derda (ra) Sahabe-i Kiram Efendilerimiz her iki yolda da Allah’a vuslat yolunu bulmuÅŸlar, tabiine öÄŸretmiÅŸler, kendileri de bizzat tatbik etmiÅŸler ve bizlere kadar ulaÅŸmıştır.

Hafi ve cehri zikir hakkında ayeti kerimeler Kuran’da pek çok yerde kayıtlıdır.

          Bundan dolayı MürÅŸid-i Kâmil olan zât, derviÅŸinin durumuna göre cehri zikri veya hafi zikri telkin eder. DerviÅŸ kabiliyeti, samimiyeti, muhabbeti, çalışması nispetinde yol alır.

        Ä°nÅŸallah hafi ve cehri zikir meselesi bir nebze olsun aydınlatılmış, bu konu hakkındaki ÅŸüpheler giderilmiÅŸ ve Allah-u Teâlâ’nın zikri teÅŸvik olunmuÅŸtur.

            Konulara daha çok vakıf olunması açısından Allah’ı zikir hakkında birkaç Ayet-i Kerime aktarmamız uygun olacaktır:

      “(Resulüm) Sana vahyedilen, kitabı oku ve namaz kıl. Muhakkak ki namaz kötülüklerden alı kor! Allah’ı zikir elbette (ibadetlerin) en büyüÄŸüdür. Allah yaptıklarınızı hakkıyla bilir.” (Ankebut / 45)

       “Å�eytan onları (münafıkları) etkisi altına aldı da, Allah’ı zikretmeyi unutturdu. Ä°ÅŸte onlar (zikirden uzak münafıklar) ÅŸeytanın yandaÅŸlarıdır.” (Mücadele /19)

       “Ä°man edenlerin, Allah’ı zikir ve Hak’dan inen Kur’an sebebiyle ürperme zamanı daha gelmedi mi? Onlar daha önce kendilerine kitap verilenler gibi (zikrullahı terk edici) olmasınlar. Onların üzerinden uzun zaman geçti de, kalpleri katılaÅŸtı. Onların birçoÄŸu yoldan çıkmış kimselerdir.” (Hadid /16)

       “Namazı bitirince de ayakta, otururken, yanları üzerine yatarken Allah’ı zikrederler. Göklerin ve yerin yaratılışı hakkında derin derin düÅŸünürler ve ÅŸöyle derler: Rabbimiz! Sen, bunu boÅŸu boÅŸuna yaratmadın. Seni tesbih ederiz. Bizi cehennem azabından koru!” (Ali Ä°mran /191)