SORU ARA
RASTGELE SORU ÝNCELE
SON SORULAN SORULAR
SORULAN SORU
Fitne nedir? Ülkemizde ÅŸu an olanlar fitne midir? Fitne zamanı Müslümanlar nasıl davranmalıdır?
CEVAP
Fitne Ä°slam tarihi boyunca Müslümanların yaÅŸadığı en büyük sorunlardan bir tanesidir. Bu fitne ateÅŸi Rasulullah (sav) vefatıyla gayri Müslümler tarafından Ümmeti Muhammedîn arasına sokulmuÅŸtur ve artarak günümüze kadar devam etmiÅŸtir.
Fitne çok deÄŸiÅŸik anlamlarda kullanılan geniÅŸ kapsamlı bir terimdir. Fitne; imtihan, anarÅŸi, bozgunculuk, günah, ÅŸirk, bela ve daha baÅŸka manalara gelirse de, ekseriya bölücülük, bozgunculuk anlamında kullanılır.
Muhammed Hadimi Hz.leri de El- Berika isimli eserinde yetmiÅŸten fazla fitne çeÅŸidi bulunduÄŸunu bildirerek buyuruyor ki:
“Fitne çıkarmak haramdır. Kur’an-ı kerimde, dinden saptırmak için fitne çıkaranların Cehenneme atılacağı ve fitne çıkarmanın adam öldürmekten daha kötü olduÄŸu ve hadis-i ÅŸerifte de, fitne çıkarana Allahu Teâlâ’nın lanet edeceÄŸi bildirilmektedir.”
Hususi manada ise Allah (cc) dan alıkoyacak her şey fitnedir, bir imtihandır.
Günümüzde Allaha vuslatta bizleri alı koyacak en büyük etkenlerden bir tanesi ahir zaman fitneleridir. Nedir ahir zaman fitneleri? Rasulullah (sav) Hz.lerinin bizlere bildirdiÄŸi ahir zaman da ümmetini Allah’ (cc) vuslatta alı koyacak hal ve hareketler. Hadis âlimleri bu konuyu o kadar önem vermiÅŸlerdir ki kitaplarında "Kitabü`l-Fiten" adlı bölümler oluÅŸturmuÅŸlardır.
Rasulullah (sav) Hz.leri
"Bir zaman gelir; insanların dertleri-tasaları; mideleri, ÅŸerefleri malları-mülkleri; kadınları; kıbleleri, paraları ise dinleri olur. Ä°ÅŸte onlar Cenab-ı Allah’ın nezdinde nasibi olmayan en kötü yaratıklardır." [1] Buyurarak ahir zaman fitnelerin en başında Dünya sevgisi, makam sevgisi, kadın sevgisi, insanı dinini yaÅŸamaktan alıkoyan, Allah’a ulaÅŸmadan engel olan veya insanı cehenneme sürükleyen hal ve hareketler geldiÄŸini bildirmiÅŸtir.
Peygamber Efendimiz (sav) Hz.leri;
“Ahir zamanın, Çocukları uram (edebsiz ve hırçın); gençleri hayasız ve vakarsız; yaÅŸlıları emr-i bil-ma’rufu yapmaz; sünneti bid’at gibi, bid’atı sünnet gibi görürler; idarecileri tâgi ve müfsiddir..; Ä°ÅŸte o zaman Allah onlara ÅŸerlilerini musallat eder. Hayırlıların duâsı (ve dâveti) kabul olmaz.” [2] BuyurmuÅŸtur.
Ahir zaman fitneleri birkaçını sıralamak gerekirse;
1.Dünya Sevgisi;
Çağımız Müslümanlarının, dünyaya ne için geldiÄŸini unutarak bu hayatın geçici heveslerine dalması ahir zaman fitnelerin en başında gelmektedir.
Peygamber Efendimiz (sav) Hz.leri;
“Ben, benden sonra sizin tekrar güneÅŸe, aya, yıldızlara ve putlara tapmanızdan korkmuyorum. Ben, benden sonra sizin dünya malını aşırı sevip dünya malına tapmanızdan, dünya malı için birbirinizin boynunu vurmanızdan korkuyorum.” [3]
“Dünya sevgisi her hatanın başıdır. Bir ÅŸeyi sevmen, seni kör ve sağır yapar.” [4]
“Ä°nsanlara öyle bir zaman gelecek ki kiÅŸi elde ettiÄŸi malın haramdan mı, yoksa helalden mi olduÄŸuna dikkat etmeyecek.” [5]
“Ä°nsanlara öyle bir zaman gelecek ki : o zamanda (çokça) faiz yiyecekler. Ä°çlerinden faiz yemeyenlere bile mutlaka onun tozundan (buharından) bulaÅŸacak.” [6]
Hz. Sevbân (ra) anlatıyor:
Rasulullah (sav) buyurdular ki:
"Size çullanmak üzere, yabancı kavimlerin, tıpkı sofraya çaÄŸrışan yiyiciler gibi birbirlerini çağıracakları zaman yakındır."
Orada bulunanlardan biri: "O gün sayıca azlığımızdan mı?" diye sordu.
"Hayır!” buyurdular. “Bilakis o gün siz çoksunuz. Lakin sizler bir selin getirip yığdığı çerçöpler gibi hiçbir ağırlığı olmayan çerçöpler durumunda olacaksınız. Allah, düÅŸmanlarınızın kalbinden size karşı korku duygusunu çıkaracak ve sizin kalplerinize zaafı atacak!"
"Zaaf da nedir ey Allah'ın Rasûlü?" denildi.
"Dünya sevgisi ve ölüm korkusu!" buyurdular.[7]
Peygamber Efendimiz (sav) Hz.leri günümüzde yaÅŸananlara nasıl da ışık tutmuÅŸtur. Hadiste gecen yabancı kavimler Ä°slam coÄŸrafyası üzerinde çirit atmakta, her gün yüzlerce Müslüman katledilmekte, Mescidi Aksa Yahudilerin elinde inim inim inlemekte, milyarları gecen Ä°slam nüfusu ise cer çöpten farkı olmaksızın durmakta, kuru bir açıklama yapmaktan bile aciz bir ÅŸekilde yerlerinde oturmaktadırlar. Milyarları ölüm uykusuna yatıran zaaf ne?
"Dünya sevgisi ve ölüm korkusu!"
Hz. Ömer (ra) bir gün Peygamberimizin (sav) evine gelir, kapıyı çalar girmek için izin ister, izin verilir ve içeri girince peygamberimizi (sav) bir hasır üzerine uzanmış bulur. BulunduÄŸu odada eÅŸya olarak; yerde bir hasır, duvarda asılı bir keçi postu, yerde de bir su ibriÄŸi vardır. Peygamberimiz (sav) hasıra uzandığı için yüzüne hasırın izleri çıkmıştır. Hz. Ömer (ra) bunları görünce aÄŸlamaya baÅŸlar. Peygamberimiz (sav) niçin aÄŸladığını sorar. Hz.Ömer (ra) ÅŸöyle cevap verir; Aklıma kıralların ve kisraların dünyada ne kadar rahat ve bolluk içinde yaÅŸadıkları geldi, sonra Allah’ın peygamberini de bu halde görünce üzüldüm ve onun için aÄŸladım. Peygamberimiz (sav) bunun üzerine ÅŸöyle buyurur:
“Ä°stemez misin Ya Ömer Dünya onların ahiret bizim olsun?” [8]
2.Kadın Sevgisi;
Rasulullah (sav): “Benden sonra erkeklere kadınlardan daha zararlı bir fitne, bir imtihan vesilesi bırakmadım” buyuruyor. [9]
Ebû Saîd el-Hudrî (ra) dan rivayet edildiÄŸine göre Nebî (sav) ÅŸöyle buyurdu:
“Dünya tatlı, göz kamaÅŸtırıcı ve çekicidir. Allah onu sizin kullanmanıza verecek ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyaya aldanmaktan sakının. Kadınlara kapılmaktan korunun. Çünkü Ä°srail oÄŸullarında ilk fitne kadınlar yüzünden çıkmıştır.” [10]
Kadınlar da tıpkı dünya gibi çekicidir. Birçok kavganın, kan dökmenin, belâ ve musibetlere uÄŸramanın sebeplerinden biri de kadın erkek iliÅŸkilerindeki dengesizliktir. Nitekim günümüz dünyasında, hatta içinde yaÅŸadığımız toplumda dahi bu durumu yakından müÅŸahede ediyoruz. Bu sebeple, Ä°slâm dini kadın erkek iliÅŸkilerinin temel kurallarını, zaman içinde deÄŸiÅŸtirilmesi söz konusu olmayan Kur’an ve Sünnete dayandırmıştır.
Nefsanî ve ÅŸeytanî güçler, insanları saptırmak için ne yazık ki, nefis ve ÅŸeytanın esiri olmuÅŸ erkek ve kadınları kullanmaktadır. Burada en çok öne çıkan cins de kadındır. Ä°slami hayat içerisinde kadın ve erkek bir birlerinden ayrılmışlardır. Zorunlu haller dışında kadınla erkeÄŸin münasebeti uygun deÄŸildir. Ahlaki yozlaÅŸma toplumumuzun her yanını sarmış durumdadır. Bu ahlaki yozlaÅŸma bir projedir. Özellikle kadınları Ä°slam ahlakından uzaklaÅŸtırmak bu projenin temel taşını oluÅŸturmaktadır. Amaç kadını Ä°slam ahlakından uzaklaÅŸtırıp, Ä°slam dışı fikirler ile günahlara ve haramlara teÅŸvik etmektir.
Günümüzde kadın öyle kullanıldı, öyle istismar edildi ki, alınıp satılan bir mal, bir eÄŸlence aracı oldu ne yazık ki cahiliye devrindeki halini fersahlarla geride bıraktı. Maalesef Ä°slam âlemi de ziyadesi ile bundan nasibini almıştır. Televizyon, internet üzerinden bu fitne ve diÄŸer fitneler saÄŸnak saÄŸnak gelmektedir.
Peygamber Efendimiz (sav) Hz.leri;
“Ben ÅŸüphesiz evlerinizin içine yaÄŸmur gibi girecek fitneler görüyorum.”[11] BuyurmuÅŸlardır.
Kadın erkeÄŸin zorunluluk halleri dışında ne gibi birlikteliÄŸi olabilir ki! Baktığımızda toplumun her safhasında bu laçkalaÅŸmış kadın erkek diyaloglarına ÅŸahit olmaktayız. Ä°slam’ı öÄŸretmek adına bile olsa kadın erkek ile diyaloÄŸa giremez. Aileler kadın erkek birlikte ev sohbetleri yapamaz. Ama yapılamazlar günümüzde yapılır hale gelmiÅŸ, doÄŸruları yapanlar kınanır olmuÅŸtur.
Rasulullah (sav) Hz.leri
“Ä°lerde büyük fitneler olacak, kiÅŸi o fitnelerde kardeÅŸinden ve babasından ayrılacak. (O zaman) fitneler erkeklerin kalplerinde kıyamete kadar yayılacak. Hatta O fitne zamanında bir kimse, zinakâr kadının zinasıyla ayıplandığı gibi, ALLAH'IN EMÄ°RLERÄ°NE UYMASINDAN dolayı ayıplanacak.” [12] BuyurmuÅŸtur.
3.Makam Sevgisi;
Ahir zaman fitnelerinden makam ve mevki elde etme hırsını aç kurtların haline benzeten, hatta onlardan daha tehlikeli bulan Peygamber Efendimiz ÅŸöyle buyurmaktadır;
"Bir koyun sürüsünün içine salıverilmiÅŸ iki aç kurdun o sürüye verdiÄŸi zarar, mala ve mevkie düÅŸkün bir adamın dinine verdiÄŸi zarardan daha büyük deÄŸildir" [13]
Ä°nsana makam ve mevkii cazip gösteren ÅŸey daha iyi yiyip içme, daha güzel giyinip kuÅŸanma, daha lüks arabalara binme, herkesin gidemeyeceÄŸi meclislerde bulunma, konuÅŸtuÄŸu zaman sözünü dinletme, emir verdiÄŸi zaman ‘baÅŸ üstüne' dedirtebilme hırs ve arzusudur.
Üstün mevkilerde görünme ve insanlara hükmetme sevdası bugün tüm insanlığı sarmasıyla birlikte tasavvuf ehli insanları sarması kabul edilemez bir olgudur. Zakirlik çavuÅŸluk sevdası Allaha vuslata büyük bir engeldir. Hâlbuki Allah Teâlâ'nın, cenneti, yeryüzünde böbürlenmeyenlere vereceÄŸini söylemesi [14] mevki hırsının ne kadar aÅŸağılık bir duygu olduÄŸunu anlatmaktadır.
Dergâhına, Ä°slam’a hizmet etmek için çavuÅŸ olmaya zakir olmaya gerek yoktur. Sevilip takdir edilmek güzel bir ÅŸey olmakla beraber, ÅŸan ve ÅŸöhret sahibi olmaya çalışmak tehlikelidir. Åžu zât ne âlim adam, ne dindar kiÅŸi, ne zâhid müslüman, ne mütevâzi insan, ne kadar güzel konuÅŸan bir hatip dedirtmeye, eli öpülen, duası alınan muhterem bir kiÅŸi olmaya çalışmak da bir tür makam ve mevki hırsı, korkunç bir riyâkârlıktır.
”Nasrettin Hoca’ya sormuÅŸlar: “Kimsin?”
“Hiç” demiÅŸ Hoca, “Hiç kimseyim.”
Dudak büküp önemsemediklerini görünce, sormuÅŸ Hoca:
“Sen kimsin?”
“Mutasarrıf” demiÅŸ adam kabara kabara.
“Sonra ne olacaksın?” diye sormuÅŸ Nasrettin Hoca.
“Herhalde vali olurum” diye cevaplamış adam.
“Daha sonra?” diye üstelemiÅŸ Hoca.
“Vezir” demiÅŸ adam.
“Daha daha sonra ne olacaksın?”
“Bir ihtimal sadrazam olabilirim.”
“Peki, ondan sonra?” Artık makam kalmadığı için adam boynunu büküp son makamını söylemiÅŸ:
“Hiç.” Bunun üzerine Nasrettin Hoca ÅŸöyle demiÅŸ;
“Peki eninde sonunda bir hiç olacaksan niye kabarıyorsun be adam.”
Hepimiz er geç bu fani alemin tüm makamlarını terk edip baki aleme göçeceÄŸiz ve valide olsak iÅŸçi de, amir de olsak memurda herkesin kabir taşında yazdığı gibi bir fatiha dileneceÄŸiz. Öyle ise dünya makamı için deÄŸil ahiret makamları için çalışmak gerektiÄŸini unutmamalıyız.
Abdurrahman Ä°bni Semüre hazretleri Mekke fethi sırasında müslüman olmuÅŸ bir sahibidir. Bir defasında Resûl-i Ekrem'den bir yöneticilik istemiÅŸti. Peygamber-i ZîÅŸân ona ÅŸöyle hitap etti:
"Abdurrahman Ä°bni Semüre! Kimseden yöneticilik görevi isteme! Zira bu görev sen istemeden verilirse, Allah yardımcın olur. EÄŸer sen istediÄŸin için verilirse, Allah’tan yardım göremezsin" [15]
Peygamber Efendimiz (sav);
"Ümmetimin son zamanlarında mescidlerini süsleyip kalplerini harap bırakan, elbisesini sakınıp koruduÄŸu kadar dinini sakınıp korumayan, dünya iÅŸlerinin yolunda gitmesi uÄŸruna dinini vasıta yapmaya aldırış etmeyen bir takım insanlar türeyecektir." [16]
Camilerimizi kralların sarayı gibi yapıp içindeki cemaatin Ä°slami ahlaktan uzak olduÄŸu bu günlerde siyasi makam, mevki sahibi olmak, dünyevi menfaatler için dini vesile edecek insanların türeyeceÄŸini bu hadisi ÅŸerifte Peygamber Efendimiz bize bildirmektedir.
4.Ä°slam’dan UzaklaÅŸmak
Ä°slam coÄŸrafyasının ve ülkemizin Müslüman nüfusu yüzde doksanlarla ifade edilse de yapılan araÅŸtırmalar islamı yaÅŸayanların oranı yüzde onlara varmadığını göstermektedir.
Peygamber Efendimiz (sav) Hz.leri;
"Ä°nsanlara öyle bir zaman gelecek ki, Kur’an-ı Kerim’in yalnız resmi, Ä°slam’ın yalnız ismi kalacaktır. Onlar, Ä°slam’dan en uzak insanlar oldukları halde, Ä°slami isimlerle isimlenecekler, mescitleri görünüÅŸte mamur olduÄŸu halde, hidayet yönünden harap olacaktır. Ä°ÅŸte o devrin alimleri gök kubbenin altındaki alimlerin en kötüleridir. Fitne (kargaÅŸa) onlardan çıkmış, yine kendilerine dönecektir.” [17]
"İnsanlara bir zaman gelir ki Kuran-ı Kerim bir vadide, insanlar başka bir vadide olurlar." [18]
"Ä°nsanlara bir zaman gelir ki; camilerinde toplanıp namaz kılarlar. Fakat aralarında mü’min bulunmaz." [19]
“Ä°lerde bir fitne olacak. O fitne içinde kiÅŸi mümin olarak sabahlayacak, kafir olarak akÅŸamlayabilecek. Ancak Allahın ilimle kalbini dirilttiÄŸi kimseler hariç.”[20]
“Öyle bir zaman gelecek ki okuma meraklı kurrâ çoÄŸalacak; fakîhler ise azalacak ve bu sûretle ilim çekilip alınacak. Daha sonra öyle bir zaman gelecek ki insanların okudukları boÄŸazlarından aÅŸağı geçmeyecek.” [21]
Peygamber Efendimiz (sav) Hz.leri;
“Ümmetimin helaki sefih [22] gençler eliyle olacaktır.”[23] buyurmuÅŸtu.
“Ä°çimizde salihler (dindarlar) olduÄŸu halde helak olur muyuz?” sorusuna
“Kötülükler çok olunca.”[24]
Rasullah (sav) Hz.leri
“Zaman yavaÅŸ yavaÅŸ yaklaşıyor. Amel azalacak, (kalplere) cimrilik atılacak, fitne hakim olacak. Ölümler artacak.” [25] buyurarak gittikçe ümmette bozulmaların olacağını haber vermiÅŸti. Bir baÅŸka Hadis-i Åžerif de,
“Åžu önümüzdeki günlerde cehalet iner, o zaman din ilmi kaldırılır. Hem o zaman ölümler çoÄŸalır.” [26]
"Ahir zaman fitnesi" demek, Ä°slam’ın öngördüÄŸü tevhit ve istikametin bozulması demektir. Bu ahir zaman fitneleri birkaç tanesine örnek vermeye çalıştık. Ahir zamanın fitnelerinin daha birçoÄŸuna Rasulullah (sav) ışığında örnek vermek mümkündür.
Ülkemizde yaÅŸananlar fitne midir? Tabi ki fitnedir. Ülkemizi karıştırmak, Müslümanlar arasına nifak tohumları ekmek, ehli sünneti çizgisinden uzaklaÅŸtırmak için her türlü hain planı ÅŸer cepheleri devreye sokmaktadır. Bu planlar bir bakıyorsun darbe kalkışması olarak çıkmakta, bir bakıyorsun gezi olayları olarak çıkmakta, bir bakıyorsun sünnet yoktur diye çıkmakta, bir bakıyorsun iftar saatinin yanlışlığı olarak çıkmakta… Bunların hepsi bir oyunun parçasıdır.
PEKÄ° BU OYUNLAR VE FÄ°TNELER KARÅžISINDA MÜSLÜMAN NE YAPMALIDIR?
Kurana ve Rasulullah (sav) Hz.lerinin sünneti seniyesine yapışmalıdır. Müslümanlar arasına sokulan fitneler ve ne yapılması gerektiÄŸi konusunda Rasulullah:
"Son zamanlarda bir takım fitneler olacaktır." der.
Dinleyenler: "Ey Allah’ın Rasulü, (o zaman) nasıl ederiz?" diye sorarlar.
Peygamber efendimiz: "Ä°lk durumunuza dönersiniz" buyururlar. [27]
Ä°lk durumumuza dönmek, Asr-ı Saadet’e dönmektir. Nasıl olacak bu dönüÅŸ? Peygamberimiz (sav) bunu da ÅŸöyle cevaplıyor:
"Ä°nsanlara yalan söyleyip yemin ederek günaha girmeksizin hayatın (geçimin) çekilmez bir hale geleceÄŸi bir zaman gelecektir. O zaman gelince de kaçmak gerekir."
Dinleyenler; "Ey Allah’ın Resulü kaçış nereye olacaktır?" diye sorunca Peygamberimiz:
"Allah’a ,Kitabına, ve Peygamberinin sünnetinedir" buyururlar. [28]
Allah’a, Kur’an’a ve Peygamber(sav)’in sünnetine kaçma zamanıdır...
Öyleyse, Allah’a kaçın. Gerçekten Ben sizi, O’ndan yana açıkça uyarıyorum. [29]
Cennet Mekan Abdullah Baba (ks) Hz.leri ahir zamanda ortaya çıkacak fitnelere dikkat çekerek, “ Ahir zamanda yangını çıkaranla, söndürmeye gelenler aynı kiÅŸilerdir. Dikkat ediniz.” Buyururlardı.
Rasulullah (sav);
“Yakında büyük fitneler olacak, o fitnelerde (yerinde) oturanlar ayaktakilerden, ayaktakiler yürüyenlerden, yürüyenler koÅŸanlardan, daha hayırlı olacaklar. Kim o fitne içinde bulunmuÅŸ olursa, ondan uzak dursun. O zaman bir iltica yeri, sığınacak mekan bulursa ona sığınsın.” [30]
Bir adam Rasulullah (sav)'a sorar:
"Ey Allah'ın Resulü, bu durumda ne yapmamızı emredersin?"
Hz. Peygamber (sav)'in ona verdiÄŸi cevap ÅŸudur:
"Kimin daÄŸda develeri varsa onların peÅŸine düÅŸsün, kimin de davarı varsa, davarlarının yanına gitsin. Kimin de (ekim) arazisi varsa o da çiftinin başına çekilsin...."[31]
Cenab-ı Rahman ayeti kerimesinde;
"Ey iman edenler! Siz kendinize bakın. Siz doÄŸru yolda oldukça sapıtmış olanlar size zarar vermez..." [32]
Ahir zaman fitneleri karşılaşınca ne yapmamız gerektiğini Peygamber Efendimize sorulunca;
“Müslümanların cemaatine ve onların imamına (önderine) uy ve bunlardan ayrılma.” Bunun üzerine:
“Onların cemaati ve önderi yoksa?..” diye sorulunca
“O zaman cemaati ve imamı olmayan fırkaların hepsinden ayrıl, ÅŸayet bir aÄŸacın köküne (kovuÄŸuna) sığınabilirsen, ölüm sana yetiÅŸinceye kadar bu hâl üzere ol.”[33]
Son sözü yine AÅŸk eri Mevlana’mıza bırakalım inÅŸallah;
“EÄŸer ahir zaman afetlerinden, fitnelerinden kurtulmak istersen hiç gecikmeden bir mürÅŸid-i kâmilin eteÄŸini yakala ona sımsıkı yapış. O bu âlemde ölü ancak Allah ile diri olan bir kuldur ki Allah’ın gölgesi gibidir.”
Rabbim tüm fitnelerden ve fitnecilerin ÅŸerlerinden cümle ümmeti Muhammed-i muhafaza etsin inÅŸallah!
[1] Sülemi
[2] Ramuz-ul Ehadîs, No: 502
[3] Buhari
[4] Rezin
[5] Ramuz. 6238
[6] Ramuz . 6248
[7] Ebû Dâvûd, Melâhim 5
[8] Buhari
[9] Buhârî Nikâh 17; Müslim Zikir 97 98. Ayrıca bk. Tirmizî Edeb 31; Ä°bni Mâce Fiten 31
[10] Müslim, Zikir 99; Tirmizî, Fiten 26; Ä°bni Mâce,Fiten 19
[11] Sahihu’l-Buhari, VIII, 89.
[12] GümüÅŸhanevî, Ahmed Ziyaüddin, Râmûzul-Ehâdîs,
[13] Tirmizî, Zühd 43
[14] Kasas sûresi (28), 83)
[15] Buhârî, Ahkâm 5, 6, Müslim, Ä°mâre 13
[16] Hakim
[17] Hakim, Deylemi
[18] Hakim,Tirmizi
[19] Hakim
[20] Râmûzul-Ehâdîs s. 299, 3722 hadis. (Tabaranî Kebîrden, Ä°bn-i Mâceden, Deylemî Ebî Umamede
[21] Hakim, Müstedrek, V, 504
[22] Sefih: Zevk ve eÄŸlenceye düÅŸkün. Sefahete düÅŸmüÅŸ. Malını düÅŸünmeden harcayan.
[23] Sahihu’l-Buhari, VIII, 88; Sunenu Ä°bn-i Mace II, 1331 (no: 4015)
[24] Sahihu’l-Buhari, VIII, 88; Sunenu Ä°bn-i Mace II, 1305 (no: 3954)
[25] Sahihu’l-Buhari, VIII, 89.
[26] Sahihu’l-Buhari, VIII, 89.
[27] Taberani
[28] Deylemi
[29] Zariyat Suresi, 50
[30] Sahihu’l-Buhari VIII, 92; Tefriru’l-Kurani’l-Azim II, 43; Sunenu Ä°bn-i Mace, II, 3961.
[31] Buhari Muslim
[32] Maide Suresi , 5/105
[33] Sahihu’l-Buhari VIII, 93; Sunenu Ä°bn-i Mace II, 1317 (no: 3979).
Okunma Sayýsý : 15354 Soru Tarihi: 7/25/2017